Gdyby mury mogły mówić, te istryjskie szeptałyby opowieści o odważnych rycerzach, knowaniach oraz tajemnicach skrywanych przez wieki. Istria – półwysep, który od wieków był miejscem styku cywilizacji, kultur i ambicji – obfituje w zamki, fortece i ruiny, które pozwalają nam spojrzeć w przeszłość jak przez średniowieczne witraże. W niniejszym artykule zabierzemy Cię w podróż szlakiem najbardziej znanych, ale i tych mniej uczęszczanych zamków Istrii. Każdy z nich to osobna historia – pełna legend, intryg, niesamowitych widoków i tajemnic, które do dziś czekają na odkrycie. Który zamek na Istrii warto zobaczyć?
Skorzystaj z Booking.com gdzie znajdziesz najlepsze hotele i apartamenty
Potrzebujesz samochodu podczas wakacji, zarezerwuj z Booking.com lub przez discovercars.com
Wyszukaj najlepsze Kempingi z Suncamp.pl
Promy zarezerwujesz z DirectFerries.com
Najlepsze oferty na bilety lotnicze znajdziesz tutaj
Ciebie to nic nie kosztuje, a ja pozyskam środki na następne artykuły. Z góry Ci dziękuję!
Zamek Pazin – twierdza nad przepaścią i inspiracja dla Verne’a
Nad malowniczym krasowym urwiskiem wznosi się imponująca twierdza, której fundamenty sięgają czasów bizantyjskich. Zamek Pazin (Kaštel Pazin) to nie tylko jedna z najlepiej zachowanych fortec środkowej Istrii. To także miejsce, które zainspirowało Juliusza Verne’a do napisania powieści „Mathias Sandorf”. Autor, zafascynowany nie tylko mrocznym pięknem jaskini pod zamkiem, ale i legendą o ucieczce więźnia, uczynił z tej twierdzy jedno z głównych miejsc akcji swego dzieła. To nie jest jednak tylko literacka ciekawostka – historia zamku sięga XI wieku, kiedy to został on przekazany władzy patriarchy akwilejskiego. W kolejnych stuleciach był przedmiotem licznych sporów między rodami feudalnymi. Był także świadkiem politycznych machinacji, które rozgrywały się pomiędzy Wenecją a Habsburgami.
Zamek przechodził z rąk do rąk. Początkowo znajdował się pod kontrolą Kościoła, następnie trafił w ręce książąt goryckich, a ostatecznie stał się częścią domeny Habsburgów. Przez wieki pełnił funkcję administracyjną i wojskową, ale również sądową – to tutaj wydawano wyroki i wykonywano egzekucje. Dziś mieści się tu muzeum regionalne. Turyści mogą tu nie tylko podziwiać architekturę, ale i zejść do podziemi, gdzie niegdyś przetrzymywano więźniów. Z tarasów roztacza się widok na zapierający dech w piersiach kanion Pazinčicy.
Zamek Dvigrad – opuszczone średniowieczne miasto i jego tajemnice
Dvigrad to jedno z najbardziej tajemniczych miejsc na mapie Istrii. Nie jest to zamek w tradycyjnym sensie, lecz ruiny średniowiecznego miasta otoczone murami obronnymi, z cytadelą w centralnym punkcie. Oddalone o około 20 kilometrów od Rovinj, miasto powstało na miejscu starożytnej osady rzymskiej Due Castelli, której historia sięga aż III wieku. Nazwa Dvigrad – „dwa miasta” – pochodzi od faktu istnienia dwóch warownych osad w tej lokalizacji. Jedną zniszczono podczas najazdów na przełomie IX i X wieku. Ocalała osada przekształciła się w potężnie ufortyfikowane miasto. W czasach średniowiecza stanowiło ważny punkt na szlaku handlowym prowadzącym z wnętrza półwyspu do portów adriatyckich.
Przez stulecia rozkwitało jako ważny ośrodek handlu i wojskowości, a jego fortyfikacje budziły respekt. Miasto zostało opuszczone w XVII wieku w wyniku epidemii dżumy, ale jego historia sięga znacznie dalej – aż do czasów rzymskich. Jego zabudowa była wyjątkowa: wzdłuż kamiennych ulic ciągnęły się warsztaty rzemieślnicze, magazyny i domostwa, a centralnym punktem był kościół św. Zofii – monumentalna bazylika o trzech nawach, z zachowanymi freskami z XIV wieku. Dziś ruiny Dvigradu porastają zioła i pnącza. Natomiast cisza panująca między kamiennymi murami zdaje się przemawiać do wyobraźni bardziej niż najdokładniejszy przewodnik. Krążą tu legendy o ukrytym skarbie, który pilnowany jest przez ducha ostatniego mieszkańca – mnicha, który nie chciał opuścić miasta. Spacer po Dvigradzie to jak przechadzka przez opustoszałą scenę średniowiecznego teatru, gdzie wciąż czuć obecność dawnych aktorów historii.
Zamek Morosini-Grimani – najlepiej zachowana twierdza Istrii
W miejscowości Svetvinčenat znajduje się twierdza, która zadziwia swoim stanem zachowania – Zamek Morosini-Grimani. Powstał w XV wieku na miejscu wcześniejszej, drewnianej fortyfikacji. Z czasem przekształcono go w reprezentacyjną rezydencję rodu Grimani, jednego z najpotężniejszych weneckich klanów. Historia tej budowli związana jest z rokiem 1589, kiedy to zamek spalono w wyniku pożaru wywołanego buntem lokalnych chłopów. Grimani nie tylko odbudowali twierdzę, ale przekształcili ją w jedną z najnowocześniejszych rezydencji obronnych regionu. Obiekt ma kształt prostokąta z trzema okrągłymi wieżami i jedną czworokątną, co czyniło go wyjątkowo trudnym do zdobycia.
Całość otaczał suchy rów obronny, a wjazd prowadził przez most zwodzony. Warto zwrócić uwagę na detale architektoniczne. Kamienne herby, portale oraz system obronny z trzema wieżami uczynił z twierdzy trudny do zdobycia bastion. Twierdza, po okresie świetności, przez pewien czas popadła w ruinę, aż do początku XXI wieku, kiedy rozpoczęto jej pieczołowitą renowację. Dziś zamek Morosini-Grimani jest miejscem wydarzeń kulturalnych. Organizowane są tu od turniejów rycerskich, przez koncerty muzyki dawnej, aż po interaktywne wystawy i warsztaty historyczne.
Zamek Pietrapelosa – perła ukryta wśród istryjskich wzgórz
Nazwę tego zamku tłumaczy się jako „włochaty kamień” – być może od roślinności, która porastała jego zbocza. Zamek Pietrapelosa, choć dziś nieco zapomniany, przez wieki był ważnym punktem obronnym na północno-zachodnich rubieżach Istrii. Wzniesiono go na stromej skale nad doliną rzeki Mirna, w pobliżu miasteczka Buzet. Zamek po raz pierwszy wspomniano w dokumentach już w XII wieku, kiedy to znajdował się pod kontrolą patriarchów akwilejskich. Jego strategiczne położenie czyniło go jednym z kluczowych punktów obronnych przeciwko najazdom od strony Karstów.
W XIII wieku zamek Pietrapelosa przejęli weneccy dożowie, którzy powierzyli jej zarząd rodowi Contarini. Przez kolejne stulecia twierdza była systematycznie rozbudowywana – dodano nowe mury, wieże i bastiony, a także kaplicę i rezydencję dla zarządcy. W czasach nowożytnych zamek stracił swoje militarne znaczenie i zaczął popadać w ruinę. Jednak jego potężne mury i wieża główna wciąż górują nad doliną, przyciągając miłośników historii i ciszy. Wokół zamku rozciągają się pola oliwne i winnice, a z jego szczytu rozpościera się malowniczy widok na północną Istrię. Ruiny, choć nieodrestaurowane, stanowią wyjątkową atrakcję dla tych, którzy szukają miejsc nietkniętych przez masową turystykę.
Zobacz także: Pula wiosną – dlaczego warto odwiedzić miasto o tej porze roku?
Zamek Svetvinčenat – dawna rezydencja weneckich możnowładców
Zamek w Svetvinčenat, choć często utożsamiany z twierdzą Morosini-Grimani, zasługuje na osobny rozdział w historii Istrii. Jego monumentalna sylwetka, dominująca nad renesansowym placem miejskim, przypomina o czasach, gdy miasteczko to było kulturalnym i administracyjnym centrum południowej części półwyspu. Wzniesiony na fundamentach wcześniejszej fortecy, zamek gruntownie przebudowano w XVI wieku przez rodzinę Morosini, a następnie przez ich krewnych – ród Grimani. Jego architektura łączy funkcje militarne z pałacową elegancją. Surowe mury i baszty skrywają dziedziniec, który niegdyś był miejscem parad wojskowych, a dziś gości koncerty i pokazy teatru. To tutaj rezydowali weneccy namiestnicy, sprawując władzę w imieniu Serenissimy. Zamek posiadał także lochy, gdzie więziono buntowników i przemytników – dziś można je zwiedzać, chłonąc atmosferę minionych epok. Legenda głosi, że jedna z wież zamku została nawiedzona przez ducha arystokratki, która zakochała się w prostym żołnierzu. Gdy ich romans wyszedł na jaw, dziewczyna została zamknięta w wieży, gdzie – według miejscowych opowieści – słychać jej śpiew w noc świętojańską.
Svetvinčenat nie ogranicza się jednak do murów zamku. Całe miasteczko, z jego renesansowym układem ulic, barokowym kościołem i licznymi domami o weneckich fasadach, stanowi żywe muzeum historii Istrii. Odbywające się tu festiwale – jak Letnie Noce Rycerskie czy Dni Grimaniego – przyciągają miłośników historii, muzyki i kulinariów z całej Europy.
Kaštel Momjan – warownia pośród winnic
Położony na stromym wzgórzu niedaleko granicy ze Słowenią, zamek w Momjanie przez wieki kontrolował dolinę rzeki Dragonji i szlaki handlowe prowadzące w głąb półwyspu. Powstał najprawdopodobniej w XI wieku jako siedziba lokalnego możnowładztwa związanego z patriarchatem akwilejskim. Przez wieki przechodził z rąk do rąk – znajdował się m.in. pod kontrolą wenecką, habsburską i napoleońską. Dziś jego ruiny, choć częściowo zabezpieczone, są malowniczo wkomponowane w krajobraz istryjskich winnic. Zamek góruje nad osadą, a z jego wieży rozpościera się widok na rozległą panoramę – w pogodny dzień widać nawet wybrzeże Triestu. W okolicy można skosztować lokalnych win i oliwy z oliwek, co czyni z tej wycieczki gratkę dla zmysłów – nie tylko wzroku i wyobraźni. Legenda głosi, że w jednej z zamkowych komnat mieszkała piękna Izabela, córka pana Momjanu, zakochana w młodym rybaku. Gdy ojciec odkrył ich miłość, kazał zamurować dziewczynę w lochu. Jej duch ma ukazywać się w czasie pełni, błąkając się wśród ruin w poszukiwaniu ukochanego.
Zamek w Boljun – strzegący bram górskiej Istrii
Boljun to mała osada w środkowej Istrii, niedaleko wschodnich zboczy gór Učka. Zamek, choć dziś skromny w rozmiarze, w średniowieczu był strategicznym punktem obserwacyjnym i bastionem kontrolującym szlaki z kontynentu ku portom Adriatyku. Pierwsze wzmianki o twierdzy Boljun pochodzą z XII wieku, kiedy to należała do książąt goryckich. Później przejęli ją Habsburgowie, a przez pewien czas zarządzali nią lokalni namiestnicy z Rijeki. Zachowały się mury obwodowe, wieża oraz pozostałości kaplicy i cysterny. Zamek niegdyś otaczała palisada i fosa, a dostęp był możliwy tylko przez most zwodzony. Dziś teren wokół zamku jest dostępny dla turystów i świetnie nadaje się do pieszych wędrówek – trasa prowadzi przez gaje oliwne, stare pastwiska i panoramiczne punkty widokowe. Miejscowi opowiadają, że w zamku wciąż można usłyszeć szczęk mieczy – jakby rycerze nie pogodzili się z upływem czasu i wciąż toczyli pojedynki na duchowej płaszczyźnie.
Zamek Rašpor – ostatni bastion pogranicza
Zamek Rašpor to jeden z najbardziej odludnych i surowych przykładów średniowiecznego budownictwa obronnego w Istrii. Położony wysoko w górach Ćićarija, tuż przy granicy ze Słowenią, przez wieki pełnił funkcję strażnicy pogranicza między posiadłościami weneckimi a habsburskimi. Założony w XIII wieku, był siedzibą kapitana Rašpora – wysokiego urzędnika Republiki Weneckiej, odpowiedzialnego za obronę północnych granic. Zamek miał charakter czysto militarny – brak tu ozdobnych elementów, pałacowych skrzydeł czy dziedzińców. Mury były grube, wieże masywne, a dostęp trudny – strome podejścia i brak drogi czyniły go twierdzą niemal niezdobytą. Obecnie zachowały się tylko fragmenty murów, fundamenty wieży oraz resztki zabudowy gospodarczej. Jednak surowa sceneria gór Ćićarija nadaje temu miejscu szczególnego uroku. To raj dla miłośników trekkingu, samotności i historii zapomnianej przez przewodniki. Według jednej z legend, Rašpor miał być miejscem ukrycia skarbu weneckiego kapitana, który przed ucieczką z twierdzy zakopał złoto w skalnej szczelinie – do dziś nieodnalezione.
Zamek Stari Kaštel – cicha strażnica nad Buje
Na wzgórzu ponad urokliwym miasteczkiem Buje, otoczonym winnicami i gajami oliwnymi, wznoszą się ruiny zamku znanego jako Stari Kaštel. Choć dzisiaj zachowały się jedynie fragmenty murów i baszt, to niegdyś była to jedna z najważniejszych fortec kontrolujących północno-zachodnią część Istrii. Zamek istniał już w XII wieku, kiedy Buje należało do patriarchów akwilejskich, a później – jak wiele innych miejsc w regionie – przeszło pod panowanie weneckie. Twierdza pełniła funkcję nie tylko militarną, ale również administracyjną – to tutaj zbierano podatki, wymierzano sprawiedliwość i przyjmowano poselstwa. Zamek był dwukrotnie niszczony w trakcie konfliktów pomiędzy Wenecją a Habsburgami, a ostatecznie został opuszczony w XVIII wieku. Dziś pozostałości fortyfikacji można podziwiać podczas spaceru po okolicznych wzgórzach. Miejsce to jest wyjątkowo malownicze – z jednej strony rozciąga się panorama gór Ćićarija, z drugiej – błękit Adriatyku i sylwetki miast położonych po drugiej stronie granicy. Lokalna legenda głosi, że w zamku ukryto relikwie świętego Pelagijusza, patrona pobliskiego Novigradu, skradzione podczas jednej z wypraw grabieżczych. Wierni do dziś szukają śladów kaplicy, która miała znajdować się pod główną wieżą zamkową.
Zobacz także: Aquaparki na Istrii
Autorka: Magdalena Łydka – miłośniczka podróży, szczególnie tych na Bałkany. Copywriterka specjalizująca się w tematyce podróżniczej, która pracę w korporacji zastąpiła tworzeniem stron internetowych i podróżowaniem. Każdą wolną chwilę spędza w podróży z dobrą książką i notesem. Autorka kilku ebooków o Chorwacji, Bałkanach i Półwyspie Apenińskim. Ulubione miejsce do pracy: wyspa Korčula w Chorwacji.